Gã si tình nặng nghiệp cầm ca: Mối tình Út Bạch Lan – Thành Được
Tháng 5-2012, nghệ sĩ (NS) Phượng Liên và NS Mai Thế Hiệp từ Mỹ điện thoại về xin phép tôi tổ chức 2 suất hát tại California – Mỹ. Tôi hỏi duyên cớ gì, Phượng Liên nhắc: “Đã nửa thế kỷ bài tân cổ giao duyên của bác Bảy rồi, tụi con làm để cảm ơn bác đã viết cho đời, cho NS thể loại này”. Tôi mừng nhất khi hay tin NS Thành Được sẽ xuất hiện trong 2 đêm hát.
Tình duyên đưa đẩy
Thành Được – người được mệnh danh “ông vua không ngai” – tên thật là Châu Văn Được, bước lên sân khấu năm 1954 trong gánh hát của người chú, lúc đó chỉ đóng thế vai vì một NS bị bệnh. Thế mà 2 năm sau, tên tuổi Thành Được đã nổi bật trong vai Tô Điền Sơn (tuồng Khi hoa anh đào nở của Hà Triều Hoa Phượng) cùng Thúy Nga, cô đào thương sáng giá ở Đoàn Thúy Nga.
Năm 1958, Thành Được về Đoàn Kim Chưởng, sau đó tới Đoàn Thanh Minh – Thanh Nga, rồi trở lại Kim Chưởng. Lúc này, tôi gặp NS Thành Được, viết tặng anh bài Biệt kinh kỳ. Trong 2 đêm hát ở Mỹ mới đây, anh đã hát lại bài này dù đã 79 tuổi.
Tình duyên đưa đến, năm 1962, cặp NS tài danh Út Bạch Lan – Thành Được lập đoàn hát mang bảng hiệu Thành Được – Út Bạch Lan. Đến năm 1967, Thành Được đoạt HCV Giải Thanh Tâm với vai diễn tướng cướp Thi Đằng (Tiếng hạc trong trăng). Lúc mới quen, tôi dò hỏi vì sao lấy nghệ danh Thành Được, anh cười giải nghĩa: “Em lấy chữ Thành từ sự kính nể giọng ca của người đàn anh là Thành Công, ghép với chữ Được là tên cúng cơm. Có một dạo em muốn lấy tên Út Được vì cũng thích danh ca Út Trà Ôn nhưng lại thôi”.
Chất giọng của Thành Được mang hương vị ngọt hậu. Giọng thoại của anh nghe sang trọng, trí thức. Nhờ đó mà những vai trong các tuồng xã hội, anh diễn rất đạt, như Lĩnh Nam – Sân khấu về khuya. Tuy vậy, tướng cướp Thi Đằng vẫn là vai độc đáo nhất, là đỉnh cao trong sự nghiệp ca diễn cải lương của Thành Được. Sau này, anh có thêm các vai tuồng ấn tượng: Tùng (Nửa đời hương phấn), Văn (Con gái chị Hằng), Diệp Băng Đình (Thuyền ra cửa biển), Điệp (Lan và Điệp)…
“Kép hát thượng thặng”
Năm 1957, khi bộ tứ bầu gánh Út Trà Ôn, Kim Chưởng, Thúy Nga, Thanh Tao rã phần hùn, giải tán Đoàn Kim Thanh – Út Trà Ôn, NS Thúy Nga quy tụ một số NS cũ của gánh, thành lập Đoàn Thúy Nga – Phước Trọng, mời NS Thành Được làm kép chánh trong 2 năm. Sau đó, đoàn trình diễn vở Khi hoa anh đào nở với kép chánh Thành Được trong vai kiếm sĩ Tô Điền Sơn, đã thành công lớn về mặt nghệ thuật lẫn doanh thu.
Trong 3 nam NS ăn khách nhất bấy giờ: Hữu Phước, Thành Được và Hùng Cường thì tuy Thành Được có giọng ca truyền cảm kém hơn Hữu Phước nhưng hơn hẳn Hùng Cường; về sắc vóc thì Thành Được đẹp trai hơn Hữu Phước và khôi ngô không kém Hùng Cường. Vì thế, một dạo điện ảnh miền Nam đã có sự tham gia của 2 nam NS này…
Tuy nhiên, theo tôi, nếu gọi là đạt chuẩn về giọng ca thì phải nói đến Hữu Phước và Thành Được. Còn Hùng Cường, từ ca nhạc chuyển sang, cuộc dạo chơi của anh rất bảnh, ghé vào khóm hoa nào cũng thơm ngát mùi hương nhưng về diễn xuất không thể có bề dày để quyền biến như 2 NS kia. Hơn nữa, Thành Được và Hữu Phước có nhiều thuận lợi hơn vì được nhiều soạn giả tài danh đương thời cung ứng tuồng mới, “đo ni đóng giày” để nắm bắt nhiều cơ hội biểu dương tài năng ca diễn.
Ký giả Nguyễn Ang Ca (soạn giả Ngọc Huyền Lan) hồi đó đã tặng biệt danh “Giọng ca vàng” cho Hữu Phước và “kép hát thượng thặng” cho Thành Được.
Sân khấu – cuộc đời
Từ Đoàn Kim Thanh – Út Trà Ôn tách ra, bà Kim Chưởng cũng lập gánh hát riêng, ký ngay hợp đồng với NS Út Bạch Lan và NS Thành Được sau khi anh rời gánh Thúy Nga. Đoàn Kim Chưởng hồi đó nổi danh là “Anh hùng lưu diễn” vì đi đến sân bãi nào thì… cỏ không thể mọc nổi do khán giả quá đông.
Khán giả say mê những vai diễn của Thành Được – Út Bạch Lan qua các vở tuồng: Chưa tắt lửa lòng, Bên đồi trăng cũ, Thuyền ra cửa biển, Áo trắng nàng Mộng Trinh, Nửa bản tình ca, Người đẹp Thành Bát Đa… Chính cuộc tình thắm đượm nhân nghĩa trên sân khấu đã xe mối lương duyên để cả hai trở thành đôi uyên ương ngoài đời.
Tôi còn nhớ tại Đoàn Kim Chưởng, cuộc hôn nhân của Thành Được – Út Bạch Lan có hôn thư giá thú, đàng trai được cô Bảy Phùng Há đứng chủ hôn, bên đàng gái có bà bầu Kim Chưởng. Đám cưới được tổ chức long trọng, hầu hết các ký giả kịch trường, soạn giả và NS tài danh đều được mời tham dự.
Đầu năm 1962, Út Bạch Lan và Thành Được rời gánh hát của bà Kim Chưởng để về Đoàn Thanh Minh – Thanh Nga. Cả hai tiếp tục tạo dấu ấn qua các tuồng: Con gái chị Hằng, Tấm lòng của biển, Bọt biển, Chuyện tình 17, Tình Xuân muôn tuổi, Rồi 30 năm sau, Giấc mộng giữa hoàng lăng… Khi ấy, bóng dáng NS Thanh Nga đã xuất hiện trong cuộc tình của họ…
Cuộc hội ngộ hiếm hoi của bộ ba: cố NS Ngọc Nuôi (vai Diệu), NS Thành Được (vai Tùng) và NSƯT Út Bạch Lan (vai Hương) trong trích đoạn Nửa đời hương phấn tại Nhà hàng Thành Được – San Jose năm 2005 (ảnh do MC Thanh Tùng cung cấp)
Tình duyên đào – kép thường đến rồi đi, sum vầy đó rồi lại chia biệt đó… Theo tôi, không thể đổ lỗi do ai, vì ai, mà chỉ nên xét về mặt hiệu quả của nghề hát. Cuộc tình Thành Được – Út Bạch Lan đã để lại cho đời nhiều vai diễn hay, nhiều bài ca cổ bất hủ cùng năm tháng, bởi trong lời ca dạt dào tình cảm có phần đời của chính họ.
Như em út trong nhà
Tôi thương Út Bạch Lan và Thành Được như em út trong nhà.
Khi ở Đoàn Kim Chưởng, vì một lý do khách quan mà Thành Được phải ngồi tù vì bị tòa tuyên vi phạm quy tắc hợp đồng với bà bầu. Tôi đã viết bài ca cổ Đêm lạnh trong tù, sau đó Thành Được thu dĩa bán rất chạy. Còn soạn giả Quy Sắc thì viết bài Xách cơm vô khám nuôi chồng, khán thính giả nghe rất xúc động với giọng ca “sầu nữ” Út Bạch Lan…
Theo Người Lao Động
>> Gã si tình nặng nghiệp cầm ca: Lăng xê Thanh Nga
>> Gã si tình nặng nghiệp cầm ca: Kho báu đầu đời
>> Những ngôi sao một thời: Nhớ giọng ca ngày ấy