Tổng hợp các loại hoa Sứ cơ bản phổ biến nhất

Trồng hoa Sứ sa mạc được biết đến như là thú chơi kiểng nhà giàu, bởi có nhiều chậu Sứ với giá tiền mà chỉ đại gia mới mua nổi. Sở thích này đã rất phổ biến tại Việt Nam nhiều năm gần đây, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về cây Sứ để phân biệt chúng với nhau nhằm chăm sóc và lai giống dễ dàng hơn.

Loài Sứ nguyên sơ thuần chủng chỉ có màu hồng hoặc trắng, qua nhiều quá trình lai tạo thì nay chúng ta có đến hơn 100 loài với những màu sắc sặc sỡ khác nhau. Bài viết dưới đây tổng hợp các loại hoa Sứ cơ bản phổ biến nhất.

Sơ lược về đặc tính cây hoa Sứ sa mạc

Hoa Sứ sa mạc hay Adenium là một chi thực vật có hoa trong họ Apocynum, Apocynaceae. Cây lần đầu tiên được đề cập đến vào năm 1819. Nó có nguồn gốc từ Châu Phi và Bán đảo Ả Rập. Sở dĩ có tên Sứ sa mạc bởi cây cực kỳ ưa nắng, thích hợp nơi khô hạn, không chịu được ẩm ướt, ngập úng rễ.

Cây có đặc điểm là thân mập, phân nhiều cành nhánh, gốc và bộ rễ phình to, đôi khi có thể uốn cong thành nhiều hình thù để làm kiểng rất đẹp. Lá cây Sứ có nhiều hình thái từ dài, nhọn đến ngắn, tròn bầu, nhám hay nhẵn bóng, to nhỏ khác nhau. Cánh hoa thì có khi nhọn, có lúc tròn, xoăn, …Hoa Sứ truyền thống là hoa đơn có năm cánh đã quen thuộc với mọi người. Độ đậm nhạt của màu sắc và cách phân bố màu trên cánh hoa cũng khác nhau.

Cây Sứ có thể trồng bằng hạt giống hoặc ghép giống lai tạo. Đa số cây lớn lên từ hạt giống cũng là những cây lai, bởi cây Sứ rất hiếm khi tự thụ phấn được. Có thể phân biệt hoa Sứ bằng cách nhìn vào đặc điểm hình thái của lá, hệ màu của hoa hay đặc tính sinh trưởng. Nhưng vì cây Sứ thuần chủng khá ít mà giống lai tạo nhiều, nên phân biệt rạch ròi rõ ràng từng loại là khá khó khăn.

Vài năm gần đây xuất hiện các giống Sứ cánh kép (Sứ hoa hồng có nhiều cánh) do lai tạo có xuất xứ từ Thái Lan, Indonesia, Đài Loan. Những người làm vườn chơi Sứ lâu năm đặt ra nhiều tên gọi cho các giống Sứ lai như Bướm Tiên, Bạch Thiên Hoa, Cát Tường, Gia Bảo, Đại Mỹ Nhân, Hoàng Lộc, Quý Ngọc, Hoàng Thị, Thiên Phúc, Hồng Thiên Nga, Huyết Long, Huyết Vân, Hồng Hạc, Ngọc Ẩn, Nhất Điểm Hồng, Hổ Phách, Nhật Nguyệt, Nữ Hoàng, Quý Ngọc, Thần Tài, Tiên Nữ…

Các loại hoa Sứ cơ bản

Có 9 loài hoa Sứ cơ bản, mỗi loài có hình dáng cây cũng như màu sắc hoa, đặc tính sinh trưởng và khả năng thích ứng với các điều kiện khí hậu khác nhau.

1. Hoa Sứ Adenium Obesum

Trong các loại hoa Sứ Adenium Obesum là loại hoa Sứ phổ biến nhất mà mọi người thường gặp. Cây xuất hiện lần đầu tiên trong khắp khu vực châu Phi cận sa mạc Sahara, trải dài từ Senegal đến Sudan và Kenya. Hoa Sứ Obesum còn được tìm thấy ở phía bắc của đường xích đạo, kéo dài về phía nam đến Tanzania và về phía bắc đến Ethiopia, Somalia, Bán đảo Ả Rập và đảo Socotra.

Cây cao từ 1-4m, mọc thẳng, thân cây nhỏ, màu xanh xám, mập ở gốc và thon dần về ngọn, nhiều nhánh ngắn. Lá cây thuôn dài và cong tròn ở ngọn, cuống lá ngắn, bản lá rộng, bề mặt bóng láng. Các lá được sắp xếp theo hình xoắn ốc, tập trung về phía chóp của cành.

Hoa dạng phễu, bên trong ống hoa màu vàng nhẹ, chứa một nhụy hoa nhỏ dài. Đầu phễu có lông mịn, nở bung năm cánh mỏng, màu trắng nhẹ lan dần sang hồng hoặc đỏ thẫm ở viền cánh hoa. Hoa nở vào mùa hè, có thể kéo dài đến tận mùa đông nếu được trồng ở một nơi ấm áp và nhiều nắng. Cây nở khá nhiều hoa và phát triển tốt kể cả trồng trong chậu.

2. Hoa Sứ Adenium Multiflorum

Hoa Sứ Adenium Multiflorum được tìm thấy ở Nam Phi, Đông Swaziland, Mozambique và Zimbabwe, kéo dài vào phía Đông và Tây châu Phi và Zambia. Cây này thường mọc nơi đất cát, trong rừng khô hoặc đồng cỏ mở, trên các bãi lợ. Tên Multiflorum có nguồn gốc từ tiếng Latin và có nghĩa là nhiều hoa.

Sứ Multiflorum có thân mảnh mai và đậm màu hơn Obesum, có thể cao đến 3m. Cây cũng phát triển chậm hơn Obesum nên ít được người chơi kiểng trồng rộng rãi. Vỏ cây có màu xám sáng bóng đến nâu, có mủ độc hại. Lá cây màu xanh bóng ở phần trên, màu nhạt hơn ở bề mặt dưới lá. Lá mọc chen chúc ở đầu cành, hình bầu dục rộng, dài khoảng 10cm và hay rụng trong thời gian ra hoa.

Hoa hay nở vào mùa đông, là Adeniums Nam Phi nổi tiếng nhất bởi vẻ đẹp rực rỡ của hoa. Hoa dạng phễu, cả cánh hoa có đường kính 5-7cm, thường có thùy trắng, sọc đỏ kèm lông mịn ở đầu phễu hoa, lòng cánh hoa trắng, rìa đỏ nhăn nheo. Nhụy hoa Multiflorum lớn và đỏ hơn nhụy hoa Obesum, có lông tơ bao bọc. Những bông hoa có mùi thơm ngọt ngào. Sứ ra hoa từ tháng năm đến tháng chín. Quả thường bao gồm các nang hình trụ, khá dài với các hạt màu nâu.

3. Hoa Sứ Adenium Swazicum

Hoa Sứ Adenium Swazicum đến từ Swaziland và các khu vực lân cận ở miền đông Nam Phi và Mozambique. Sứ Swazicum chịu được sương giá nhẹ, trời lạnh giá và cả ẩm ướt. Đối với các loại hoa Sứ Adenium, đây là loại phổ biến thứ hai sau Obesum và là cha/mẹ của nhiều giống sứ lai F1. Tuy nhiên, dòng Sứ này cũng khá khó trồng.

Cây bụi nhỏ, cao khoảng dưới 1m, nhiều cành nhánh màu trắng xanh hoặc xám. Thân cây nhỏ, khá mềm so với các giống Sứ khác, đứng thẳng. Lá cây thon và nhẵn bóng, khá nhỏ nhưng dài.

Hoa của Swazicum có màu sắc đồng nhất cả bông hoa, với nhiều sắc độ như: hồng nhạt, hồng đậm, tím hoa cà, đỏ tía. Đầu phễu hoa Swazicum không có sọc như Adenium Multiflorum và cũng không có lông mịn như Obesum. Đồng thời, cánh hoa hơi tròn. Ống hoa/phễu hoa khá hẹp và đầu nhụy gần như “tịt” vào trong nên việc thụ phấn cho cây này là vấn đề nan giải của nhiều người.

4. Hoa Sứ Adenium Somalense

Adenium Somalense là loại hoa sứ có nguồn gốc từ phía nam Somalia, Kenya và Tanzania. Somalense không thể chịu được lạnh, dễ rụng lá vào mùa đông. Cây phát triển khá nhanh, cực kỳ cao lớn, có thể đến khoảng gần 4m. Chính vì kích thước lớn như vậy nên không phổ biến với nhiều người chơi Sứ cảnh ở Việt Nam.

Trên thế giới, đây là giống Sứ dùng để lai tạo ra nhiều loài mới vì có khả năng lai giống cao. Một đặc tính được truyền lại cho thế hệ cây lai sau này là trên lá có 1 đường gân đỏ chạy dài xuống đến tận cuống lá. Cây Sứ Somalense hơi khác các loài Sứ khác bởi có rất nhiều gai nhọn bao phủ gần như toàn bộ thân. Và gốc cây cũng không phình to ra mà gần như đều về kích thước so với ngọn.

Nếu nhìn sơ qua, hoa Somalense có vẻ giống hoa Multiflorum. Tuy nhiên Somalense không có sắc hoa rực rỡ như Multiflorum. Viền cánh hoa Somalense màu hồng đến hồng đậm, cánh hoa nở lớn hơn, đầu phễu cũng lớn và không có nhụy hoa dài như Multiflorum.

5. Hoa Sứ Adenium Crispum

Trong các loại hoa Sứ thì Sứ Adenium Crispum có hoa hơi đặc biệt. Cây xuất phát từ dải đất cát gần bờ biển phía nam Somalia. Thân cây khá nhỏ, có khi không cao quá 50cm. Với kích thước gọn xinh như vậy, cây khá thích hợp để trồng làm cảnh, tuy nhiên lại không được trồng rộng rãi. Bởi Crispum nhạy cảm với thời tiết lạnh như A. Somalense, lại cũng không sống được trong điều kiện quá nóng ẩm.

Sứ Crispum có gốc phình khá to, nhiều cành nhánh nhỏ, màu xanh sạm. Lá cây nhỏ, thuôn dài, màu xanh xám và bề mặt lá nhám. Hoa nở bung năm cánh, ống hoa ngắn nhưng rộng, lòng ống màu vàng nhạt. Cánh hoa có màu hồng nhạt là chủ đạo, kèm theo nhiều sọc đỏ chạy dài từ ống đến khắp cánh như gân máu khá độc đáo.

6. Hoa Sứ Adenium Boehmianum

Sứ Boehmianum là loài Sứ bản địa của phía Tây Bắc Namibia và miền Nam Angola. Cây phát triển khá chậm, có khi lên đến vài năm tuổi mới ra hoa. Cây mọc bụi, thân nhỏ, màu sẫm, cành nhánh khẳng khiu. Lá Boehmianum thuộc vào dạng lớn nhất trong các loài Sứ thuộc chi Adenium, màu xanh xám, đầu thuôn tròn.

Cây nở hoa vào cuối hè đầu đông, hoa gần giống loài A. Swazicum, cũng đồng màu cả bông hoa, nhưng về sắc độ thì nhạt hơn rất nhiều. Phần ống hoa ngắn, lòng ống màu hồng đậm, nở bung năm cánh hoa hơi tròn, màu hồng phớt. Để phân biệt hoa Sứ này với giống Sứ Swazicum phải dựa vào lá cây, bởi lá của chúng bản rộng hơn rất nhiều và nhám chứ không bóng như Swazicum. Sứ Boehmianum ra hoa khá ít.

7. Hoa Sứ Adenium Oleifolium

Adenium Oleifolium có nguồn gốc từ sa mạc Kalahari ở Nam Botswana và Nam Phi, Đông Namibia. Cây tương đối nhỏ, phát triển chậm với cành nhánh dày đặc. Lá cây nhỏ hẹp và thuôn dài, hơi khô ráp, nhám, màu xanh xám, mọc nhiều ở đầu cành.

Trong chi Adenium thì loài hoa Oleifolium là nhỏ nhất. Ống hoa ngắn, bề ngoài màu hồng, bên trong vàng nhạt, có nhụy dài ra ngoài. Đầu ống nở bung năm cánh hoa tách rời. Cánh hoa hẹp, dài và hơi nhọn ở đầu, màu chủ đạo là hồng phớt, có sọc màu hồng đậm chính giữa cánh kéo dài từ lòng ống ra.

8. Hoa Sứ Adenium Socotranum

Trong các loại hoa Sứ, Adenium Socotranum là loài rất hiếm. Chúng chỉ được tìm thấy ở đảo Socotra (Ấn Độ Dương), và đảo Socotra (Biển Ả Rập). Cây có gốc khá to, gần như là cổ thụ với đường kính lên đến 1,5-2m, chiều cao từ 4-5m.

Hầu như trong thời gian nở hoa, cây không hề ra lá. Những bông hoa hồng phấn xuất hiện vào mùa xuân đến gần giữa hè. Đặc điểm nhận dạng của hoa đó là cánh hoa hơi nhọn, rìa cánh ít nhăn, lòng ống hoa màu trắng hồng, có sọc hồng và nhụy dài màu hồng. Cây Socotranum khổng lồ nhưng nở rộ những bông hoa mang vẻ đẹp khá dịu dàng tinh tế.

9. Hoa Sứ Adenium Arabicum

Hoa Sứ Adenium Arabicum đến từ Bán đảo Ả Rập, đặc biệt là từ Ả Rập Saudi Arabia, Oman và Yemen. Cây có chiều cao từ 90cm và có thể lên tới 3,5m. Cây Sứ này khá nổi bật bởi nhiều lá, thân cứng cáp và mọng nước hơn so với các giống hoa Sứ khác.

Thân cây A. Arabicum có phần giống với A. Obesum, tuy nhiên gốc cây của nó thì lại to hơn rất nhiều. Đồng thời, những cành chính cũng ít hơn, mập mạp hơn và thẳng hơn Obesum. Lá cây Arabicum cũng khá ít, mọc tập trung ở đầu cành, có vẻ ngắn nhưng bản to hơn Obesum. Hạt Sứ Arabicum đặc biệt to và dễ nảy mầm

Hoa của loại Sứ này có màu trắng phớt hồng là chủ đạo, viền hoa màu hồng, cánh hơi nhọn. Đặc điểm phân biệt hoa Sứ Arabicum với các loài hoa Sứ khác là dựa vào đầu ống hoa. Từ trong lòng ống, có năm sọc kẻ thanh mảnh màu hồng đậm chạy ra chính giữa mỗi cánh hoa. Năm sọc kẻ này lại không hề chạy phủ hết cánh hoa mà chỉ là một đoạn ngắn. Đấy chính là sự độc đáo của bông hoa Sứ Arabicum.

Hi vọng những thông tin về đặc điểm hình thái của thân cây và lá cũng như màu sắc của hoa ở trên, các bạn đã có cho mình kiến thức nhất định để nhận dạng các loại hoa Sứ. Chúng tôi xin cung cấp thêm vài hình ảnh về giống hoa Sứ lai tạo từ một số cây trong 9 loài hoa Sứ kể trên.

Bạn có thể tham khảo nhiều thông tin hơn về cây sứ tại website chuyên cây sứ: http://caysucanh.com