Họa sĩ Tô Ngọc Vân – Nhân cách lớn của nền hội họa Việt Nam

Các thế hệ họa sĩ nổi tiếng Trường Cao Đẳng Mĩ Thuật Đông Dương

Bút danh: Tô Tử, Ái Mỹ
Năm sinh: 15/12/1906 tại Hà Nội
Năm mất: 17/6/1954 bởi bom của Pháp tại Sơn La.
Phong cách nghệ thuật: Tranh sơn dầu
Các tác phẩm chính: Thiếu nữ bên hoa sen, Thiếu nữ bên hoa huệ, Hai thiếu nữ và em bé, Thiếu phụ ngồi bên tranh tam đa, Buổi trưa, Bên hoa, Thuyền trên sông Hương. Bác Hồ làm việc tại Bắc Bộ phủ, Nghỉ đêm bên đồi, Con trâu quả thực, Hai chiến sĩ, Nghỉ chân bên đường, Đốt đuốc đi học, Hà Nội vùng đứng lên…

Ngay từ những năm học trong trường Mỹ thuật Đông Dương, ông đã sớm nghiên cứu kỹ lưỡng kỹ thuật sử dụng chất liệu sơn dầu ở Việt Nam và là người có công đầu tiên trong việc sử dụng chất liệu này ở Việt Nam. Tô Ngọc Vân được đánh giá là một tài năng xuất sắc, một tâm hồn nhạy cảm, một trái tim nóng bỏng nhiệt huyết và tình yêu quê hương, đất nước. Ông đã viết những dòng tự sự “…ngay từ lúc đi học đã mơ xây dựng một nền hội họa Việt Nam có tính chất dân tộc, phản ứng lại sự lan tràn của hội họa Pháp sang ta và để giành một địa vị mỹ thuật trọng yếu cho dân tộc trên thế giới…”. Ông từng được xếp ở vị trí thứ ba trong câu truyền tụng về “tứ bất tử” của nền hội họa Việt Nam thế kỷ XX: “Nhất Trí” (Nguyễn Gia Trí), “Nhì Lân” (Nguyễn Tường Lân), “Tam Vân” (Tô Ngọc Vân), “Tứ Cẩn” (Trần Văn Cẩn).

Thông qua mỹ thuật, ông đã cố gắng diễn tả được vẻ đẹp duyên dáng của người Việt Nam đương thời mà tiêu biểu là chân dung thiếu nữ. Kiệt tác “Thiếu nữ bên hoa huệ” được xem là tác phẩm nổi tiếng nhất và gây được nhiều tiếng vang nhất của ông, cả trong nước lẫn quốc tế. “Thiếu nữ bên hoa huệ” mô tả cảnh một thiếu nữ mặc áo dài trắng đang nghiêng đầu một cách đầy duyên dáng, khơi gợi về phía lọ hoa huệ trắng. Hình dáng cô gái kết hợp với những chi tiết và màu sắc xung quanh tạo thành một hình khối giản dị, toát lên một nét buồn dịu nhẹ.

Các tác phẩm của danh họa Tô Ngọc Vân luôn luôn mang đến cho người xem rất nhiều cảm xúc dâng trào. Ở Tô Ngọc Vân, những tri thức hội họa phương Tây đã kết hợp thực sự nhuần nhuyễn với cốt cách Á Đông và Việt Nam. Ông là một trong những họa sĩ người Việt hiếm hoi từng vẽ tem ngay trong thời Pháp thuộc. Không chỉ có vẽ để thể hiện và khẳng định tinh thần dân tộc trong sáng tạo nghệ thuật, Tô Ngọc Vân còn tích cực viết báo bày tỏ quan điểm của mình. Ông là một trong số hiếm hoi nhà phê bình mỹ thuật thời đó và đồng thời là một họa sỹ tài danh nên các bài viết của ông gây sự chú ý lớn đối với giới trí thức và những người có thiện cảm với hội họa hiện đại Việt Nam thời kỳ đầu. Tuy bận bịu đến vậy, ông vẫn không quên tìm hiểu sâu sắc hơn nữa đặc tính của sơn mài Việt Nam để từng bước khẳng định sự phù hợp của chất liệu này với hội họa hiện đại, tạo nên vẻ đẹp độc đáo riêng biệt của hội họa Việt Nam.

Để ghi nhớ công lao của ông, một khóa học của trường Mỹ thuật Việt Nam từ chiến khu trở về thủ đô đã lấy tên ông: Khóa học Tô Ngọc Vân 1955-1957. Toàn bộ tác phẩm của ông được Nhà nước lưu giữ, trưng bày tại Viện Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Ông là một trong tám họa sỹ hàng đầu của đất nước được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt I (1996), giải thưởng cao quý của Nhà nước ta, ghi dấu tài năng và công lao đóng góp to lớn cho sự phát triển của dân tộc dành cho các nghệ sĩ và nhà hoạt động văn hóa.

Giải thưởng

– Bằng danh dự của triển lãm Thuộc địa Paris năm 1931
– Khen thưởng danh dự tại triển lãm của Hội Họa sỹ Pháp – Salon Paris năm 1932.
– Giải nhất triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc năm 1954.
– Huân chương Độc lập Hạng Nhất.
– Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 1996.

Một số tác phẩm tiêu biểu của Họa sĩ Tô Ngọc Vân

tac-pham-to-ngoc-van-1 “Thiếu nữ bên hoa huệ” được Tô Ngọc Vân sáng tác vào năm 1943, khi ông đang giảng dạy tại Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương tac-pham-to-ngoc-van-2 “Hai thiếu nữ và em bé” năm 1944 tac-pham-to-ngoc-van-4 “Bác Hồ làm việc tại Bắc Bộ Phủ”, 1946, sơn dầu tac-pham-to-ngoc-van-5 “Đốt cuốc đi học”, 1954, thuốc nước tac-pham-to-ngoc-van-6 “Hà Nội vùng đứng lên”, 1946, khắc gỗ tac-pham-to-ngoc-van-7 “Hai chiến sĩ”, 1949, màu nước tac-pham-to-ngoc-van-8 “Con trâu quả thực”, 1954, ký họa màu nước tac-pham-to-ngoc-van-9 Bộ tem bưu chính Đông Dương do hoạ sỹ Tô Ngọc Vân thiết kế tac-pham-to-ngoc-van-10 Thiếu nữ bên hoa sen, 1943

tac-pham-to-ngoc-van-19 “Tranh buổi trưa”, 1936 tac-pham-to-ngoc-van-11 “Tranh thiếu nữ ngắm tranh”, 1938 tac-pham-to-ngoc-van-14 “Làng quê“ tac-pham-to-ngoc-van-15 “Nghỉ chân bên đường“ tac-pham-to-ngoc-van-16 “Thiếu nữ“ tac-pham-to-ngoc-van-17 Bản “Số đỏ” có bìa do Tô Ngọc Vân trình bày