Trần Nữ Yên Khê: Tôi thuộc về thời đại của tôi
Vừa qua, nữ diễn viên Xích lô gây bất ngờ với tác phẩm thiết kế sơn mài độc bản có tên Ranh giới (Borderline) thuộc dự án Hanoia by Yên Khê được chọn đấu giá tại nhà Christie’s ở London vào tối 18-10 (giờ Việt Nam).
Đây là phiên đấu giá đặc biệt có chủ đề thiết kế Á châu đương đại, gồm 16 tác phẩm được lựa chọn từ những nhà chế tác khác nhau.
Khi Tuổi Trẻ Online liên hệ với Yên Khê (hiện ở Pháp) để phỏng vấn, chị dành nhiều thời gian suy nghĩ câu trả lời, đồng thời bộc lộ sự kỹ càng, cẩn trọng với từng câu chữ, theo cách của ngôi sao màn bạc đã quen với cách làm việc chuyên nghiệp ở phương Tây.
Sau khi tự viết câu trả lời bằng tiếng Pháp, mẹ của Yên Khê là bà Phan Hồng Hạnh – một dịch giả tiếng Pháp – đã tỉ mỉ giúp con gái dịch phần trả lời ra tiếng Việt.
Trailer phim Vĩnh cửu – một phim do Trần Nữ Yên Khê đảm nhiệm phần thiết kế mỹ thuật
Trần Anh Hùng để tôi toàn quyền quyết định công việc
* Chị có thể giới thiệu những điều đặc biệt nhất về Ranh giới?
– Tôi đã tạo nên một họa tiết hoa lá, không đối xứng và gợi tình được dàn trải trên nền một hình chóp đặt ngược.
Nếu nhìn gần hơn, chúng ta sẽ nhận ra những đường gân trên họa tiết hoa lá này giống như cấu trúc của hàng rào dây kẽm gai, gân guốc, hung hãn nhưng… lại được dát vàng.
Ranh giới tụ hội được những nghịch lý này và cho phép tôi đề cập đến những vấn đề biên giới, chủ quyền, di trú, bản sắc dân tộc cũng như những hạn chế của chúng ta về địa lý và tinh thần.
* Điều gì tạo hứng thú, gợi cảm hứng để chị hợp tác với nhà chế tác sơn mài cao cấp còn rất mới ở trong nước?
– Hanoia, tuy là một thương hiệu còn mới ở trong nước, đã hoàn thành được những sản phẩm rất đẹp và tinh tế với một sự thành thạo rất vững.
Hứng thú của tôi trong hợp tác với Hanoia được phóng thích, bởi tôi cảm thấy rất yên tâm với hiệu quả của sản phẩm trong tay của Hanoia.
* Ở vai trò thiết kế, nhiều khán giả xem Vĩnh cửu và cho rằng phần thiết kế mỹ thuật trong phim do chị đảm nhiệm nổi bật đến mức át cả công tác đạo diễn của Trần Anh Hùng. Chị nói gì về lời khen này?
– Tôi nghĩ đây là một cách nhìn nhận quá đà.
Công việc thiết kế hình ảnh chung và riêng cho từng chi tiết nhỏ của bộ phim mà tôi đảm nhiệm chỉ nhằm phục vụ cho ngôn ngữ điện ảnh riêng của Trần Anh Hùng và câu chuyện này.
* Trong Vĩnh cửu, Trần Anh Hùng có can thiệp, góp ý gì cho phần thiết kế trang phục, mỹ thuật của chị hay để chị toàn quyền quyết định?
– Trần Anh Hùng để tôi toàn quyền quyết định trong lĩnh vực này vì anh ấy tin tưởng hoàn toàn vào tôi. Đây là một cơ hội lớn giúp tôi được làm việc trong những điều kiện tốt nhất.
Tất nhiên, chúng tôi cũng có tranh luận về cảnh này cảnh kia, nhưng hãn hữu thôi. Chủ yếu là về việc nên truyền tải quan điểm của chúng tôi đến nhóm làm phim như thế nào.
* Tại sao những dự án phim trước của Trần Anh Hùng chị không đảm nhiệm khâu mỹ thuật, mà chỉ thực sự bắt đầu công việc này từ Rừng Na Uy, Vĩnh cửu?
– Từ Mùi đu đủ xanh, tôi đã làm cố vấn nghệ thuật cho Trần Anh Hùng, đã vẽ các họa tiết và đã chọn màu trang trí cho phim, khi đó tôi đang theo học thiết kế và kiến trúc nội thất tại Ecole Camondo.
Tôi chỉ có thể đảm nhiệm toàn phần khâu thiết kế và trang phục cho Rừng Na Uy và Vĩnh cửu vì tôi không đóng vai nào trong hai bộ phim này.
Trailer Rừng Na-uy – một phim do Trần Nữ Yên Khê đảm nhiệm phần thiết kế mỹ thuật
Tôi không thuộc về một nền văn hóa nào…
* Điện ảnh hay thiết kế mỹ thuật, thời trang mới là mối quan tâm lớn hơn của chị?
– Với tôi, điện ảnh, thiết kế mỹ thuật và thời trang là một và tôi may mắn có thể chuyển từ niềm đam mê này sang niềm đam mê khác.
Đây là những lĩnh vực có thể đối thoại với nhau, vì giữa chúng không có một giới hạn hay biên giới nào.
* Từ vai trò làm thiết kế sản xuất và thiết kế trang phục mà Yên Khê bộc lộ tiềm năng có thể trở thành đạo diễn. Vậy chị hứng thú và có kế hoạch làm đạo diễn điện ảnh chứ?
– Đây là câu hỏi luôn khiến tôi trăn trở. Vâng, nếu cơ hội đến, tôi sẽ thử nắm bắt xem sao. Nhưng hiện tại tôi đang có những mối quan tâm khác.
* Là người Pháp gốc Việt và chị từng nói “quốc tịch của tôi là con người tôi”. Vậy ngoài một Yên Khê tinh tế, duy mỹ, đa tài… thì chị thấy mình là con người như thế nào?
– A ha! Đây cũng là một câu hỏi cứ thỉnh thoảng quấy rầy tôi.
Việc học tập và óc tò mò đã giúp tôi tiếp cận nhiều nền văn hóa khác nhau. Tôi không thuộc về một nền văn hóa nào, tôi thuộc về thời đại của tôi.
* Đến bây giờ chị có còn phải đấu tranh để nhận diện con người mình thuộc về nước Pháp hay nước Việt?
– Tôi là người Việt, người Pháp, diễn viên, nhà thiết kế? Có lẽ không nên định nghĩa tôi là ai. Vì định nghĩa là hạn chế.
Bạn biết đấy, bản sắc và chủ quyền cũng là những chủ đề mà tôi nhấn mạnh trong “Ranh giới”.
Trần Nữ Yên Khê
Những đứa trẻ ra đời, cần cho chúng biết về nguồn cội
* Chị có theo dõi kỹ điện ảnh Việt Nam trong những năm gần đây chứ? Chị có thể chia sẻ đôi điều về phim Việt Nam hiện nay theo cảm nhận của chị?
– Vâng, tất nhiên, tôi rất quan tâm đến tiến trình phát triển của điện ảnh Việt Nam. Ngày càng có nhiều dự án thú vị và nhiều nhà làm phim Việt Nam xuất hiện trên màn bạc quốc tế. Thật tuyệt vời!
Làm một bộ phim là cả một quá trình dài và gian khổ. Cần có lòng dũng cảm và tính bướng bỉnh ngoại hạng để có thể thốt lên một tiếng “Action!”
* Có đạo diễn trong nước nào mà chị muốn hợp tác trong vai trò diễn viên hoặc thiết kế?
– Tôi luôn sẵn lòng đón nhận mọi sự hợp tác theo khả năng của tôi.
* Chị thường về Việt Nam vào những dịp nào?
– Tôi thường xuyên cùng gia đình trở về Đà Nẵng, là quê hương tôi, để thăm ông bà ngoại khi nơi đây còn chưa trở thành một địa điểm du lịch.
Lần đầu tiên vào năm 1978, khi đó tôi còn là một đứa trẻ, tôi nhớ điện, nước thường xuyên bị cắt và cả khu phố cùng vui sướng reo lên khi điện có trở lại.
Chúng tôi có thể tới những địa điểm nghỉ dưỡng khác tiện nghi hơn nhưng điều mà chúng tôi quan tâm nhất là được gặp ông bà tôi.
Sau khi họ qua đời, tôi vẫn tiếp tục về Việt Nam để quay phim. Sau đó những đứa trẻ ra đời, cần phải cho chúng biết về sự nối tiếp, về nguồn cội, điều đó cũng quan trọng đối với tôi.
* Điều gì ở Việt Nam có sức hấp dẫn với chị nhất, là động lực thôi thúc chị trở lại?
Điều tôi thích nhất khi ở Việt Nam, là năng lượng và sức sống được giải phóng. Và điều đó làm mới tôi.
Ở đây, tôi cảm thấy như năng lượng được kích động trong tôi, đó là điều tôi thích nhất khi trở về.
Trần Nữ Yên Khê ở Gặp gỡ mùa thu 2016
Trần Nữ Yên Khê và chồng – đạo diễn Trần Anh Hùng
Trần Nữ Yên Khê trên phim
